तुका म्हणजे गुण चंदनाचे अंगी

मानवी इच्छांच्या बदलांमुळे उपभोगाच्या पद्धतीत बदल होतो. उपभोग ही व्यक्ती सापेक्ष बाब असली तरी इच्छा आणि समाधान त्या समाज घटकांवर अवलंबून असते. उपभोग हा देशाच्या विकासात सर्वात महत्वाचा घटक हा विविध वस्तू आणि सेवांसाठी आकारले जाणारे शुल्क आणि दरडोई उत्पन्न यांच्याशी संबंधित आहे. उपभोगाच्या पद्धती या दैनंदिन भौतिक जीवनाशी निअगडीत असतात. ग्राहक समूहाच्या वृत्ती, मूल्ये आणि हेतू यांचे यांच्यात विविधता, गुणवत्ता हे असे दर्शविते की ग्राहक त्यांच्या उत्पन्नाचे कसा वापर करतात. भारतात डिसेंबर भारतात इंटरनेट वापरकर्त्यांचा आकडा २०४० पर्यंत १.५ अब्ज वापरकर्त्यांपर्यंत वाढण्याचा अंदाज आहे. देशातील एकूण इंटरनेट वापरकर्त्यांपैकी बहुसंख्य वापरकर्ते त्यांच्या मोबाईल फोनद्वारे इंटरनेट वापरतात. देशभरात इंटरनेट वापरकर्त्यांइतकेच स्मार्टफोन वापरकर्ते आहेत. स्वस्त इंटरनेट मोबाईल डेटाची उपलब्धता, देशात स्मार्टफोनचा वाढता वापर तसेच डेस्कटॉप आणि टॅबलेटच्या तुलनेत स्मार्टफोनची उपयुक्तता हे भारतातील मोबाइल आणि इंटरनेट हे ऑनलाइन बाजारपेठ म्हणून उदयास येण्यास कारणीभूत ठरली आहे. भारत ही जगभरातील अमेरिकेनंतर दुसऱ्या क्रमांकाची ऑनलाइन बाजारपेठ म्हणून उदयास आली आहे. इंटरनेट वापरकर्त्यांची संख्या शहरी भागापेक्षा ग्रामीण भागात वेगाने वाढत आहे. भारत हा अर्थव्यवस्थेच्या आकारमानानुसार पाचव्या क्रमांकाची अर्थ व्यवस्था असली तरी दरडोई उत्पन्नाच्या क्रमवारीत भारताचा समावेश पहिल्या १०० देशात सुद्धा नाही. भारतात आर्थिक उदारीकरणाला सुरवात झाली तेव्हा भारताचे दरडोई उत्पन्न वार्षिक ३०० डॉलर्स होते. परंतु भारताचे दरडोई उत्पन्न वार्षिक २४०० डॉलर्स असून येत्या ३ ते ४ वर्षात ४५०० डॉलर्स होणे अपेक्षित आहे. बदलत्या दरडोई उत्पन्नानुसार उपभोगाचा ढाचा बदलत आहे. कमी दरडोई उत्पन असलेले ग्राहक उत्पन्नाचा मोठा भाग केवळ ग्राहकोपयोगी वस्तूंवर खर्च करतात. तर दरडोई उत्पन्नाच्या वरच्या स्तरातील ग्राहकांचा अल्प खर्च ग्राहकोपयोगी वस्तूंवर खर्च करतात आणि खर्चाचा मोठा हिस्सा विवेकी वस्तूंवर खर्च होतो. भारतात दरडोई उत्पन्न वाढत असून दरडोई उत्पन्नाच्या वरच्या स्तरातील वाढीचा वेग अधिक आहे. या बदलत्या ढाच्यामुळे गुंतवणुकीच्या अनेक संधी उपलब्ध झालेल्या आहेत. भविष्यात या संधींचे रुपांतर मोठ्या संधीत होण्याची शक्यता असल्याने भविष्यात गुंतवणुकीची मोठी संधी उपलब्ध होणारी अनेक उत्पादने ‘प्रोडक्ट लाईफ सायकल’च्या सुरवातीच्या टप्प्यावर (इंट्रोडक्शन किंवा ग्रोथ) आहेत. ग्रामीण भारतात दरडोई उत्पन्नात शहरी दरडोई उत्पन्नापेक्षा वेगाने वाढ झाली. ग्रामीण भागातील भारतीय टिकाऊ वस्तू, आरोग्य आणि वैयक्तिक निगेसाठी वापरली जाणारी उत्पादने, तयार (किंवा अर्ध तयार) अन्न, विविध सेवा इत्यादींवर अधिक खर्च करत आहेत. उत्पन्नाची वाढती पातळी, बदलती जीवनशैली, पारंपारिक सवयीत झालेला बदल, चव, अर्थसाक्षरतेची वाढती पातळी आणि ग्रामीण ग्राहकांच्या वाढत्या उत्पन्नामुळे भारतीयांच्या उपभोग पद्धतीत (कंझम्शन पॅटर्न) मोठे बदल होत असल्याचे दिसत आहे.म्हणून बदलत्या उपभोग संकृतीचा गुंतवणुकीतून संपत्ती निर्मितीसाठी अवलंब करणारे कंझम्शन फंड गुंतवणुकीचा महत्वाचा घटक मानता येतील.